Cách mạng Tân Hợi (
tiếng Trung:
辛亥革命;
bính âm: Xīnhài Gémìng) còn được gọi là
Cách mạng Trung Quốc hay
Cách mạng năm 1911 là cuộc
cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân do những người trí thức cấp tiến trong giai cấp
tư sản và tiểu tư sản Trung Quốc lãnh đạo với tuyệt đại đa số là
người Hán nhằm lật đổ triều đại
Mãn Thanh. Sau cuộc cách mạng, chế độ
quân chủ chuyên chế tồn tại hàng nghìn năm tại
Trung Quốc đã kết thúc, mở đường cho
chủ nghĩa tư bản và
chủ nghĩa tự do phát triển, có ảnh hưởng nhất định đối với cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc ở một số nước
Châu Á [2] khác. Cuộc cách mạng này có tên là Cách mạng Tân Hợi (Hsin-hai) vì nó xảy ra năm 1911, năm Tân Hợi (辛亥) theo hệ thống
Can Chi âm lịch.Cách mạng gồm nhiều cuộc nổi dậy và khởi nghĩa nối tiếp nhau mà bước ngoặt là cuộc
Khởi nghĩa Vũ Xương ngày 10 tháng 10 năm 1911. Cuộc khởi nghĩa này là kết quả của việc đàn áp
Phong trào Bảo vệ Đường sắt (保路運動). Cuộc cách mạng kết thúc khi
Hoàng đế cuối cùng của Nhà Thanh
Phổ Nghi thoái vị, đánh dấu sự kết thúc 2,000 năm tồn tại của các triều đại quân chủ tại đế quốc Trung Hoa và bắt đầu thời kỳ Cộng hoà cho đến nay.
[3]Cuộc cách mạng phát sinh chủ yếu là phản ứng đối với sự suy tàn của
nhà Thanh mà trong mắt người dân Hán tộc đương thời chỉ là quân ngoại tộc đô hộ nước họ, vốn đã tỏ ra "bất lực" trong nỗ lực hiện đại hóa Trung Quốc và chống lại sự xâm lược của các nước phương Tây. Những lực lượng phản Thanh hoạt động bí mật, với sự hỗ trợ từ những nhà cách mạng lưu vong, đã cố gắng lật đổ nhà Thanh. Cuộc nội chiến ngắn sau đó kết thúc thông qua một thỏa hiệp chính trị giữa
Viên Thế Khải, trọng thần của triều đình nhà Thanh và
Tôn Dật Tiên, lãnh đạo
Đồng Minh Hội. Sau khi triều đình nhà Thanh trao quyền lực cho nền Cộng hòa mới thành lập,
Chính phủ Liên hiệp Lâm thời được thành lập cùng với
Quốc dân Đại hội. Tuy nhiên, Viên Thế Khải đã thâu tóm quyền lực chính trị của
chính phủ quốc gia mới ở
Bắc Kinh và lên ngôi hoàng đế dẫn đến nhiều thập kỷ chia rẽ chính trị, chủ nghĩa quân phiệt và phục vị bảo hoàng.
Trung Hoa Dân Quốc tại
Đài Loan và
Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa ở
đại lục đều tự coi mình là những người kế thừa hợp pháp từ cuộc Cách mạng Tân Hợi và tôn vinh những lý tưởng của cuộc cách mạng trong đó có chủ nghĩa dân tộc, chủ nghĩa cộng hòa, hiện đại hóa Trung Quốc và đoàn kết dân tộc. Ngày 10 tháng 10 được kỷ niệm tại Đài Loan là
Ngày Song Thập, ngày quốc khánh của Trung Hoa Dân Quốc. Tại
Trung Quốc đại lục,
Hồng Kông và
Ma Cao, ngày này được tổ chức là Lễ kỷ niệm Cách mạng Tân Hợi.